Sinds vijf jaar tellen boeren vlinders voor het onderzoek Insecten Monitoring Agrarisch Gebied (BIMAG), een programma van De Vlinderstichting, BoerenNatuur en LTO Noord. Het tellen van nachtvlinders op het boerenbedrijf is belangrijk om inzicht te krijgen in de biodiversiteit in het landelijk gebied. Daarnaast is het ook gewoon leuk, aldus fruitteler Rinus van ’t Westeinde uit Zeeland.
Door Marjolein Bezemer in opdracht van BoerenNatuur.
Van ’t Westeinde heeft samen met zijn zoon 32 hectare appels en peren en doet nu al voor het 4e seizoen mee als vlinderteller voor het BIMAG-onderzoek. “Ik zet ’s avonds laat de emmers neer en ’s morgens vroeg kijk ik weer. Het leukste is om te kijken wat de vangst is.”
406 soorten vlinders geteld
Voor het onderzoek is het belangrijk dat boeren drie emmers met ledverlichting neerzetten op drie verschillende plekken op het land en op het erf. Nachtvlinders komen op de lichtjes af en kruipen via een trechter in de emmer. Daar overnachten ze op een bedje van eierdozen. ’s Ochtends maken de boeren de emmers open en maken foto’s van de verschillende soorten, die ze opsturen naar de Vlinderstichting. Rik Wever, projectleider van BIMAG bij de Vlinderstichting, vertelt dat er 2400 soorten nachtvlinders bestaan in Nederland, maar dat boeren in dit project maar 860 soorten hoeven te tellen. “Veel soorten komen alleen voor in specifieke gebieden zoals de duinen of moerassen, bovendien er is een verschil tussen micro- en macrovlinders. De kleintjes hoeven niet geteld te worden. Vorig jaar telden de boeren samen 406 soorten.”
Vlindervangst hangt af van het weer
“Ik ben niet zo iemand die elke dag die emmers zet”, zegt Van ’t Westeinde. “Want dan vang je de vlinders van gisteren vandaag nog een keer. Ik probeer het eens in de twee weken te doen, in totaal een keer of acht in het seizoen. Ik kijk ook een beetje naar het weer, als het regent heb je er niet veel aan. Bij droog weer zie je veel verschillende soorten. Ik ken de namen allemaal niet, maar dat je er dan een vangt en zegt: ‘Hé, da’s een leuke, die heb ik nog nooit gezien hier!’. Ik vind dat het mooie: de verschillende soorten vlinders bekijken die je vangt.”
“Een fantastisch mooi beest”
Projectleider Wever kent de soorten wel bij naam. “Er zijn heel veel soorten die vaak langskomen, zoals de gewone breedvleugeluil of de gewone grasuil. Dan is het heel leuk om af en toe een bijzondere soort tegen te komen, zoals het prachtpurperuiltje Deze soort leeft van de speerdistel. Het is een fantastisch mooi beest, met een roze kop en gele strepen. Het lijkt net een snoepje. En vorig jaar was er een deelnemer in Drenthe die de bandvoorjaarsuil had gevangen. Een zeldzame soort op een nieuwe locatie. Daar word ik ook enthousiast van, dat je van zeldzame soorten een nieuwe stip op de kaart krijgt.”
Het erf is belangrijk voor de biodiversiteit
Van ‘t Westeinde geniet er ook van om te zien op welke plek op zijn land de meeste vlinders zitten. “We zetten een emmer op het erf, een bij de bloemenstroken onder de fruitbomen en een bij het reguliere fruit. Bij de bloemenstrook vangen we aardig wat vlinders, maar in de tuin bij het huis zitten vaak de meeste. Bloeiende planten op het erf is dus heel belangrijk. Ik vind dat we daar als land- en tuinbouw meer mee kunnen doen. Met minimale inspanning, wat andere beplanting en meer bloeiende bomen kan je meer insecten aantrekken. Tenminste, dat is mijn conclusie.”
“Creëer een plek waar inheemse rupsen kunnen leven”
Dat het erf een belangrijke plek is voor nachtvlinders, beaamt Wever van de Vlinderstichting. “We zien over het algemeen meer vlinders in het kruidenrijk grasland of de akkerrand, maar wel vaak meer soorten vlinders op het erf. Als agrariërs hun erf vlindervriendelijk willen maken, is het belangrijk dat ze vooral inheemse bomen en struiken planten op het erf, zoals eik, beuk, hazelaar en meidoorn. Nachtvlinders hebben niets aan exotische tuinplanten uit het tuincentrum. Creëer een plek in je tuin waar inheemse rupsen kunnen leven. Nachtvlinders zijn het grootste gedeelte van hun leven een rups en die leven van inheemse soorten planten en bomen. Je kan bijvoorbeeld een bepaalde plek kruiden laten staan, zoals brandnetels. Het ziet er misschien rommelig uit, maar de brandnetel is wel een soort waar de kleine vos, de atalanta en de dagpauwoog als rups van leven.”
Niet maaien helpt ook
De vlinderstruik klinkt aantrekkelijk om je erf vlindervriendelijk te maken, maar dat blijkt toch niet helemaal waar. “Een vlinderstruik lokt vlinders met nectar, maar is van geen enkel nut voor het grootbrengen van vlinders. Een stukje ruigte kan dan soms al meer doen.” Wever benadrukt dat de natuurmaatregelen die agrariërs toepassen heel breed zijn binnen de BIMAG. “Een boer bepaalt zelf wat hij doet om de biodiversiteit te bevorderen. Het inzaaien van een akkerrand is een natuurmaatregel, maar bewust een stukje niet maaien of een deel ruigte laten staan met kruiden en grassen, is ook een natuurmaatregel. Daar meet je al verschillen ten opzichte van regulier grasland.”
“Meten is weten”
Van ’t Westeinde is ook voorzitter van het collectief Poldernatuur Zeeland. “Wij zeggen altijd: meten is weten. Je wordt voor het agrarisch natuurbeheer afgerekend op de resultaten, dus wij zetten sterk in op monitoring.” Westeinde Fruit doet mee aan verschillende projecten om de biodiversiteit op het land en het erf te vergroten. Twintig jaar geleden plantten ze al streekeigen, bloeiende hagen. “Ze zouden eigenlijk pakketten moeten maken voor landschapselementen in de fruitteelt, die zijn er nog niet. Als straks de hagen bloeien, dan roepen voorbijgangers ‘Oh, wat is dat mooi!’.” Lachend vervolgt hij: “Ze zwaaien een keer naar die ondernemer en dat is leuk, maar ik word er geen cent beter van. Ik denk dat er nog meer mogelijk is op het gebied van agrarisch natuurbeheer. Ik zou de overheid willen zeggen: koester je land- en tuinbouw, laten we proberen om landbouw en natuur samen te verbinden. Het kán samen. Het zou geen sluitpost moeten zijn voor begrotingen. En voor de boeren: laat zien dat je trots bent op je resultaten.”
Tekst: Marjolein Bezemer
Beeld: Jurriën van Deijk voor de Vlinderstichting
Ik schreef meer over biodiversiteit en tuinen.
