Het lijkt zo vanzelfsprekend dat we elke dag te eten hebben. De supermarkten liggen vol en je kunt kiezen uit veel verschillende produkten. Maar waar liggen de aardperen in de supermarkt? En waar is toch de snijbiet, de gele komkommer, de ramanas, de paarse aardappel en het slangenradijs gebleven? Alle komkommers zijn recht en groen, en allemaal zijn ze ongeveer even groot. De Europese Unie speelt een belangrijke rol in wat er op ons bord ligt. Tijdens het Reclaim The Seeds weekend gaf de Duitse Andreas Riekeberg (van de Campaign for Seed Sovereignty) een lezing over Europese zaadregelgeving en zadensoevereiniteit. Zijn verhaal is urgent en actueel: in de komende maanden wordt er een beslissing gemaakt door het Europees Parlement over de zadenwetgeving voor de komende 20 jaar. En het ziet er niet best uit…
5 maart 2013
Waarom zadenregelgeving?
Al duizenden jaren proberen mensen hun planten te verbeteren door plantenveredeling. Met verschillende technieken is het mogelijk om planten te kweken die een grotere oogst produceren of bijvoorbeeld beter tegen een bepaalde ziekte bestand zijn. Vroeger waren daar geen regels aan verbonden en kon iedereen zijn bijzondere rassen vrij ruilen en verhandelen. In 1966 werden de eerste Europese zadenwetten doorgevoerd. De 12 lidstaten verbonden zich aan afspraken over uniformiteit, stabiliteit en onderscheidend vermogen. Alle zaden moesten aan die afspraken voldoen om op de markt te kunnen komen. Dat was prima om de kwaliteit van de oogsten te waarborgen. Ook industriële landbouwbedrijven vonden het prettig want deze wetten pasten goed bij hun doelstelling. Het gevolg was ook dat alleen de groene en rechte komkommers in de winkels terechtkwamen. De variëteit aan groente en fruit nam drastisch af.
Zadensoevereiniteit en de industriële landbouw
Even een paar cijfers: in de jaren ’80 waren er duizenden soorten zadenverbeteraars goed voor 51% van het marktaandeel. In 2012 waren dit nog maar 10 (veelal chemische) bedrijven die 75-80% van het marktaandeel bezitten.
Bij deze 10 zitten chemische bedrijven als Monsanto (bekend van de gifaanvallen op Vietnam in de jaren ’60 en van hun uiterst giftige pesticiden), BASF (van de cassettebandjes) en de farmaceutische multinational Bayer. Zij gaan graag een stapje verder. Naast het registreren van nieuwe plantensoorten (door hun verkregen via gentechnologie), vragen zij daarvoor ook patent aan. Ze hebben daarmee het intellectueel eigendom van een bepaald plantenras. Deze planten zijn zo genetisch gemanipuleerd dat boeren de bijgeleverde pesticiden vrijuit kunnen gebruiken: alle planten en dieren op het land gaan dood, maar de plant is bestand tegen het gif. Het probleem met industriële zaden is dat ze maar één generatie functioneel zijn. De tweede generatie heeft heel andere eigenschappen dan de eerste en zijn daarom niet of minder bruikbaar. Daarom moeten boeren steeds opnieuw zaad kopen van de agrireuzen. Dit is een zeer zorgelijke ontwikkeling omdat er op deze manier steeds minder zaden vrij te verhandelen zijn en de biodiversiteit enorm afneemt. We zijn dus steeds afhankelijker van deze 10 multinationals als het om ons dagelijks voedsel gaat. Z.adensoevereiniteit is daarom heel belangrijk.
Terug naar de EU: de zadenregelgeving is door al deze ontwikkelingen aan vernieuwing toe. In 2007 is er daarom onderzoek gedaan naar de wensen van de ‘stakeholders’. Het is niet verrassend dat de grote bedrijven een flinke vinger in de pap hebben in Brussel. Zij hebben genoeg geld om lobbyisten fulltime op europarlementariërs los te laten. En dat heeft effect. De eerste concepten beloofden veel goeds voor de multinationals, en heel weinig goeds voor de kleine boeren en de biodiversiteit.
Het verzet groeit!
Maar er is hoop: steeds meer mensen protesteren tegen de grote invloed van de 10 chemische bedrijven op onze voedselproductie. Een groep kleinere zadenbedrijven en boeren hebben drie weken geleden een brief gestuurd naar de Europese Commissie met 7 eisen voor een betere Europese zadenregelgeving:
- De wetgeving zou alleen moeten gelden voor planten met gesloten bestuiving en planten die onder patent staan (dus de nieuwe plantenrassen van de grote bedrijven)
- Boeren zijn geen zadenexploitanten en zouden dus buiten de regelgeving moeten vallen. Nu wordt iedereen als zadenexploitant aangezien, ook de kleine boeren die van oudsher zaden ruilen.
- Kleine en middelgrote bedrijven zouden aan minder regels moeten voldoen dan de grootste 10 zadenbedrijven.
- Er moet transparantie komen over de veredelingsmethoden en patenten, om gentech-gewassen te kunnen onderscheiden van de normale gewassen.
- Biologische bedrijven mogen niet gediscrimineerd worden. Biologische bedrijven hebben de grootste moeite om zelf planten te veredelen. De overheid stelt hiervoor namelijk gecontroleerde testvelden ter beschikking die door gewone bedrijven gebruikt worden in combinatie met pesticiden. Biologische bedrijven kunnen deze velden daarom niet gebruiken.
- Geen privatisering van de testmethoden. Grote bedrijven hebben daarmee namelijk een voordeel: zij hebben genoeg geld om geavanceerd materiaal te gebruiken en kleine boeren niet.
- Er moet meer flexibiliteit komen in de strakke regels over uniformiteit e.d. Boeren moeten hun planten kunnen aanpassen aan bijvoorbeeld extremere weersomstandigheden door klimaatverandering.
Wat kun jij doen?
– Je vrienden vertellen wat je net hebt gelezen. Veel mensen hebben geen idee.
– Een groentetuin beginnen, zelf zaden winnen en delen delen delen met andere moestuiniers.
– Op de hoogte blijven:
ASEED
Campaign for Seed Sovereignty
No Patents on Seeds
CEO Corporate Europe Observatory (informatie over zadenlobbyisten in Brussel)
Arche Noah
Het boek Biopiracy van Vandana Shiva geeft een goede introductie op de materie.
Met dank aan Elly van ASEED voor de aanvullingen.
Meer over veerkracht.
Foto: Joshua Lanzarini
