Urenlang moest journalist Marjolein Bezemer wachten op de nachttrein naar Mombassa. Maar met het vliegtuig had ze geen zebra’s onderweg gezien, of ’s nachts genoten van een curry in de trein. Een pleidooi voor langzaam (en duurzaam) reizen.
De nachttrein van Nairobi naar de Keniaanse kustplaats Mombassa zou om zes uur ’s middags vertrekken. Mijn lief en ik stonden rond die tijd wat onwennig op het perron op de klok te kijken. Na een uur wachten kochten we maar iets te eten. Na twee uur wachten gingen we languit op onze tassen liggen. En na zes uur wachten arriveerde dan eindelijk onze nachttrein. Zo werden we al vóór vertrek gedwongen te onthaasten.
De reis verliep dus anders dan ik had verwacht, maar zodra ik kon loslaten dat wachten vervelend is, ontstond er een zekere berusting en kreeg ik oog voor alles wat er op zo’n onbekend station gebeurt. De vele mensen die over de sporen naar een trein rennen. De kleurrijke kleding van de andere wachtenden. De onbekende hapjes in de kiosk. De gesprekken met andere reizigers. Door alles maar als een avontuur tegemoet te treden, ging ik anders kijken naar de situatie waarin ik zat. Zo lukte het ons om ver na middernacht te genieten van een perfecte Indiase curry in de restauratiewagen.
De uren daarna hobbelden we langzaam door de donkere nacht en, omdat de trein een stuk door een National Park reed, keken we ’s ochtends naar zebra’s en giraffen. Halverwege de middag arriveerden we op onze eindbestemming, een beetje brak maar ontspannen, en ik realiseerde me hoeveel rust het brengt om je op reis over te geven aan de situatie en soms gewoon maar te accepteren wat er gebeurt. Dus dit was slow travel. Ik was om.
Over bergen en dalen
Voor een vliegreis kiezen is makkelijk. Het is goedkoop, gaat snel en je hebt het online in drie keer klikken geboekt. Maar het is ook ver- vuilend en tamelijk saai. Wat herinner jij je van een vlucht? De pinda’s in een klein zakje, het warme doekje, degene voor je die de stoel te ver naar achteren draait? Ik zit in een vliegtuig vooral te wachten tot we gaan landen. Maar wakker worden in die Keniaanse nachttrein en buiten ineens een zebra zien lopen, dat staat voor altijd in mijn geheugen gegrift. Het contact met mijn medereizigers, de verlaten stationnetjes waar we onderweg even uit de trein konden stappen om een frisse neus te halen, zelfs het verjagen van een paar kakkerlakken en het Engelse ontbijt met bonen en worst: alles tijdens zo’n lange reis, van het plezier tot het ongemak, is onderdeel van het avontuur.
Na die heel lange treinreis besefte ik hoeveel rust het brengt om gewoon maar te accepteren wat er gebeurt
‘De ziel reist te paard’ is een oud spreekwoord: als je lichaam snel reist, komt je ziel wat later aan. Of, zoals Alain de Botton het verwoordt in een artikel in NRC: ‘Wijsheid is: de wereld in kameeltempo.’ Omdat de voornaamste reden van onze reizen is het verleden achter ons te laten, pleit hij voor langzaam reizen.
Ook pelgrims kiezen ervoor om zo langzaam mogelijk, te voet, lange afstanden af te leggen. De reis zelf is namelijk het doel, niet de bestemming. Na zijn pensioen wandelde mijn vader in drie maanden van Utrecht naar Santiago de Compostella en beleefde op zijn weg momenten van openbaring. Hij beklom bergen en ging door dalen, zowel letterlijk als figuurlijk. Al lopend had hij in al die maanden oude sores achter zich gelaten en nieuwe inzichten opgedaan. Het was de reis van zijn leven.
Om te kunnen loslaten, hebben we de behoefte om een gevoel van afstand te creëren, schrijft De Botton. Maar reizen per vliegtuig is te makkelijk en gaat te ongemerkt, waardoor het moeilijk is onszelf te veranderen door de reis. Het gaat er dan ook niet om hoe vér je gaat, maar hoe langzaam je reist. En het moet vooral niet al te makkelijk zijn om je bestemming te bereiken. Kiezen voor langzaam reizen draait niet alleen om de keuze voor een ander transportmiddel, het zorgt ook voor een andere mindset én een andere ervaring.
In een elektrische auto
Florence Diemont reisde in 2018 in een elektrische auto naar het Lake District in het Verenigd Koninkrijk. Eigenlijk was ze van plan om die zomer een auto te huren, omdat hun tweedehands elektrische auto maar
160 kilometer kan rijden tot hij weer opgeladen moet worden. “Maar,” zegt Florence, “het werd steeds leuker om uit te vogelen hoe we met deze auto op vakantie konden gaan.” Zo konden ze opladen op de boot én bij diverse vakantiehuizen.
Af en toe was het spannend of ze hun bestemming wel zouden halen en of ze een laadpaal met de juiste aansluiting konden vin den. Dat leverde uiteindelijk leuke avonturen en bijzondere ontmoetingen op. Zo was er in Leeds nergens een laadpaal te vinden, maar iedereen was bereid te helpen en uiteindelijk mochten ze laden in de garage van een aardige autodealer. Florence vond het prettig en eigenlijk ook wel rustgevend dat ze langzamer moesten rijden om energie te besparen. Ook tijdens het laden onderweg nam ze lange pauzes. “Je stelt je in op een langzame reis, geen haast, wat maakt het uit.”
Aan de praat
Onderweg kwamen ze makkelijk met anderen in contact. Zo hielp een Britse vrouw hen met het activeren van een laadpaal in ruil voor een kop koffie. Ze raakten aan de praat over het natuurgebied The Pennines. De Britse bleek geoloog te zijn en ver telde over de bijzondere fossielen die je daar kunt vinden, waardoor ze prachtige stenen vonden en mee naar huis konden nemen. De beperkingen van een elektrische auto met een klein bereik zorgde dus juist voor een fijne vakantie.
Florence: “Je zit minder lang in de auto omdat je simpelweg niet verder kunt komen. Daardoor heb je meer aan dacht voor de omgeving en de reis zelf. En je hebt meer tijd voor een praatje. Op zo’n vakantie blijkt dat er dichtbij ook veel prachtigs te zien en te beleven valt. Het leverde ons een heleboel op.”
Op de fiets
Peter van Wieringen trok met zijn gezin op de fiets door Nederland, ze fietsten zo’n 250 kilometer. “De activiteit van het fietsen, je ver plaatsen, dat is de activiteit van de dag,” vertelt Peter. Het maakte de reis voor hen simpel en ontspannen. Juist door de beperkingen die een fietsvakantie met zich meebrengt, had hij een groot gevoel van vrijheid: “Het is echt een andere manier van reizen. Je kunt niet veel mee nemen, en dat was prettig. Je bent namelijk heel wendbaar met weinig spullen.”
Een ander onverwacht leuk aspect van wekenlang samen fietsen, vond Peter de gesprekken die ze onderweg voerden. “Je fietst elke dag naast je kind en bent dus de hele weg in gesprek met elkaar. Terwijl je door bossen en langs velden rijdt, rollen ook de gesprekken als vanzelf. Je hebt echt de tijd om met elkaar te praten. Dat is waar het voor mij om gaat op vakantie: dat je met elkaar bent en met elkaar avonturen beleeft. Dat kan dus ook gewoon dichtbij en langzaam.”
Ontbijten in het bos
Op de fiets ben je wel altijd bezig met het weer en het landschap. Want hoe ga je bijvoorbeeld om met een hittegolf of harde wind? Met de wind in de rug legden Peter en zijn gezin probleemloos 45 kilometer af, maar toen ze een keer met forse tegenwind langs het IJsselmeer fietsten, was twaalf kilometer al een uitdaging. “Het zou ’s middags gaan regenen en we hebben heel erg ons best gedaan om op tijd binnen te zijn. Daar waren we allemaal heel tevreden over.”
Op een andere dag, de heetste dag van het jaar, fietsten ze van Drenthe naar Friesland. “We zijn in de koelte van de vroege ochtend vertrokken en ontbeten na een uur in een bos. Dat was echt magisch,” vertelt Peter enthousiast. Een auto is comfortabel, maar op de fiets word je uitgedaagd om creatief te zijn. Elke oplossing die je bedenkt, leidt tot een nieuw avontuur.
Duurzaam reizen
Een bijkomend voordeel van langzaam reizen is dat het vaak beter is voor het milieu. Mensen zijn gewend om ‘vuur en ontploffingen’ te gebruiken om zo snel mogelijk vooruit te komen, maar reizen met de trein, de elektrische auto of de fiets is een stuk schoner. Met een treinreis stoot je 75% minder CO2 uit dan met een vliegreis. Toch is het nog altijd voordeliger om te vliegen, omdat je geen btw hoeft te betalen op vliegtickets en omdat luchtvaartmaatschappijen geen accijns betalen op brand stof. Het grootste deel van alle vluchten van en naar Nederland vinden binnen Europa plaats.
Vaker met de trein op pad
Steeds meer mensen zijn zich bewust van de milieu-impact van een vliegreis. Reisbureau Trein reiswinkel ziet dan ook een duidelijke trend: sinds 2018 kiezen veel meer reizigers voor reizen met de trein in plaats van met het vliegtuig. Vooral jonge reizigers tussen de 18 en 28 jaar kiezen nu massaal voor langzaam en duurzaam reizen. Want het heeft zin om het vliegtuig te laten staan. Uit onderzoek van de universiteit van Lund in Zweden (uit 2017) blijkt dat afzien van één transAtlantische retourvlucht net zo veel impact heeft als het stoppen met vlees eten.
Dit artikel werd half juni 2020 gepubliceerd in de vakantiebijlage van Flow Magazine.
Illustraties: Lotte Dirks
Meer over duurzaamheid en energietransitie.
