Rijen en rijen maïs, kilometers graan en niets dan grasland. Dat is wat je in de meeste agrarische gebieden ziet: monocultuur. Deze vorm van landbouw gaat meestal gepaard met het spuiten veel gif. Monocultuur put de bodem uit en erodeert het land. Maar er zijn boeren die het anders doen. Gisteren volgde ik een workshop van Mark Shepard, de man die weet hoe je als boer je land biodiverser, gezonder en rijker kan maken. Met agroforestry en herstellende landbouw bouw je de aarde op terwijl je voedsel verbouwt.
Observeren
Veertig deelnemers staan in een zeventig jaar oude bongerd (boomgaard) bij Bemmel en vergapen zich aan de oude bomen en de kilo’s gevallen fruit. Mark Shepard loopt rechtstreeks naar een greppel aan de rand van de bongerd. Hij is niet geïnteresseerd in fruitbomen die aan het einde van hun leven zijn. Hij kijkt naar wat er in de greppel en aan de randen van de bongerd groeit. Als die dichte heg naast de weg zo fantastisch groeit, waarom is er dan geen eetbare variant neergezet die veel meer oogst oplevert? Waarom wordt de kersenboom die daar aan de rand van de bongerd staat niet aangetast door schimmels die van appels komen? Waarom doet die walnotenboom het zo goed naast de appelboom? “I don’t care!” roept Mark. Het is genoeg om te weten dat ze het, tegen alle verwachtingen in, goed doen.
Agroforestry is het natuurlijke bos imiteren
Door de natuur te observeren, kom je erachter dat er al heel veel nuttigs in het wild groeit. Bosranden of houtwallen naast een weiland, hebben een bijzonder hoge productie in allerlei verschillende lagen. Deze vergeten hoekjes worden door niemand onderhouden en floreren prima. Als je het ecosysteem van de bosrand zou nabootsen en de niet-eetbare planten vervangt door eetbare varianten uit de zelfde familie, dan ontstaat er een onderhoudsarme bosrand met enorme oogst. Dat is een voorbeeld van een meerjarig duurzaam voedselproductiesysteem. “Imitate a woodwall in stead of planting a food forest”, drukt Shepard ons op het hart.
Bill Mollison, een van de pioniers in permacultuur, zei het mooi: “Observe and imitate nature and interact with it”. Te vaak zien we nog mensen (boeren, maar ook tuiniers) die vechten tegen de natuur. Het is belangrijk om te kijken wat het in het wild goed doet in jouw omgeving en dat na te bootsen. “You want zero input and maximum yield” zegt Shepard.
Op Mark Shepards New Forest Farm in Wisconsin (VS) groeit onder elke appelboom nog meer nuttigs. Narcissen bloeien drie weken voordat de appelbloesem verschijnt. De bijen die daarop afkomen, zorgen voor nageslacht dat in precies 21 dagen groot genoeg zijn om de appelbomen te bevruchten. Sinds de narcissen onder de bomen groeien, is het aantal bijen op de farm enorm toegenomen. Verder groeien er irissen als snijbloemen, morellen en smeerwortel voor de verkoop.
Samenwerken
Natuurlijk ben je er dan nog niet, want je moet je oogst verkopen en er geld mee verdienen.“Als je opbrengst van bijvoorbeeld tamme kastanjes te klein is voor een grote markt, zoek dan andere boeren en vind gezamenlijk een afzetmarkt. Je kunt het product ook gezamenlijk verwerken en verkopen. Je kunt bijvoorbeeld van kastanjes prima noedels maken.” Marks favoriete product van kastanjes is spek. Hij gebruikt een deel van zijn kastanjeoogst als varkensvoer.
Genetisch yathzee
Een andere manier om de natuur na te bootsen is het kweken van nieuwe fruitbomen uit zaad. Normaal gesproken worden nieuwe fruitbomen geënt op een onderstam naar keuze. De meeste mensen gaan ervan uit dat er geen andere manier is om nieuwe fruitbomen te kweken. Mark Shepard doet het graag anders. Hij kweekt 1000 zaailingen uit zaad, wacht tot het grootste deel geveld wordt door vorst, ziektes of schimmels, kapt alles wat anderszins niet werkt en behoudt de bomen die het op die plek fantastisch doen. “Met drie dobbelstenen kun je geen yathzee gooien. Maar als je met 1000 dobbelstenen gooit, kun je de beste combinaties er zo uithalen,” zegt Shepard, “genetisch yathzee dus”.
Shepard is erg enthousiast over zijn vak en ziet graag dat er meer herstellende landbouw wordt bedreven. Onder de veertig deelnemers van de workshop waren veel (jonge) boeren, permanauten en landbouwstudenten. Hopelijk gaat iedereen naar huis met de volgende opdracht: observeer, imiteer, interageer en werk samen. Een toekomst met herstellende landbouw is mogelijk!
Meer lezen over herstellende landbouw en agroforestry?
- Kijk op de site van Mark Shepards Forest Agriculture Enterprises
- of lees het boek van Mark Shepard “Herstellende landbouw”.
- De workshops werden georganiseerd door Akker naar Bos.
Foto header: Anders Nord via Unsplash
Foto’s workshop Mark Shepard: Marjolein Bezemer
Voedselbossen zijn een vorm van agroforestry. Hier lees je tien tips om zelf een voedselbos aan te leggen.
